‘Is onze schaduw een deel van onze identiteit of een neutraal fenomeen van buitenaf?’

Met deze vraag in gedachte, en met grote nieuwsgierigheid, treed ik de WM Gallery in Amsterdam binnen op de vernissage van 19 februari. Een grijze dag, waarop de sporen van storm Eunice op straat verspreid liggen. Maar binnen is het licht en warm en ik realiseer mij dat ik nog niet eerder zo veel sequenties van Michel Szulc Krzyzanowski bij elkaar had gezien. Ik ben goed bekend met zijn werk en denk terug aan een opdracht van de Fotoacademie met als titel ‘Sequenties’. Een opdracht die vroeg ons te verdiepen in zijn concept en vervolgens een aantal eigen sequenties te presenteren. Makkelijker gezegd dan gedaan.

Wat op het eerste gezicht zo eenvoudig lijkt, blijkt als je beter kijkt een uitnodiging tot wat een recent artikel ‘visuele desoriëntatie’ noemde. Dat voel ik zeker en dat intrigeert. Meer dan eens heb ik Michels werk waargenomen als stukjes gestolde gedachten, die inherent niet altijd ordelijk of vanzelfsprekend zijn. Eén ding is zeker: Michel kiest met zijn sequenties voor bijzondere perspectieven, beelden die onze hersenen uitdagen en die op het eerste gezicht voelen alsof ze niet helemaal kloppen. Maar confusie en conceptuele kunst gaan goed samen. Je krijgt het niet makkelijk aangeboden in visueel hapklare ervaringen. De visuele digestie doorloopt allerlei stadia van verwondering, vragen, opnieuw kijken en daaruit ontstaan er weer nieuwe vragen. Ik vroeg Michel naar zijn intentie: ‘de kijkers een visuele ervaring te laten hebben die hun bewustzijn verruimt. Om die verruiming van het bewustzijn vervolgens in hun eigen wereld vruchtbaar te benutten’. Wat deze ervaring precies betekent is dus voor iedereen verschillend.

Maar hoe zien de sequenties er eigenlijk uit? En wat stellen ze voor? Michel kiest bijna altijd voor het strand als de plek van zijn visuele ervaring, waarbij hij speelt met schaduwen en het menselijk lichaam.  Michel: ‘mijn doel is om sequenties zo toegankelijk mogelijk te maken, daarom streef ik na dat alle aandacht naar het visuele evenement van de sequentie gaat. Het decor moet daarom zo neutraal mogelijk en universeel herkenbaar zijn’. Geweldig eenvoudig idee, dus doordat we de achtergrond in feiten negeren omdat het ons bekend voorkomt en er niets nieuws valt te ontdekken, kan het concept volledig tot zijn recht komen. En prikkelen, want prikkelen doen zijn beelden zeker. En daarmee kom ik ook terug bij de vraag uit de titel, wat is een schaduw. Bij deze vraag, in hoeverre het van ons is, verschil ik van mening met de artiest. Een zegen van de conceptuele fotografie is dat we er verschillende dingen in zien en dat is juist de bedoeling. Voor mij is een schaduw een sterk deel van mijn identiteit en ik heb ook het gevoel dat het voor mij als persoon staat en dat het allerminst neutraal is. Maar toen ik Michel vroeg naar zijn ervaring antwoorde hij : ‘ik gebruik een schaduw als vertegenwoordiger van menselijke aanwezigheid in een beeld. Heel opzettelijk om de kijker de gelegenheid te geven zich zo volledig mogelijk met het beeld te identificeren. Zou ik mezelf laten zien, dan gaat het over mij waardoor de kijker wordt gemaakt tot een buitenstaander. Daarom gebruik ik ook soms een hand, een been of een voet. Ongerelateerde symbolen, waarmee de kijker zich kan identificeren. Buitendien maakt de schaduw de sequenties genderneutraal’.

Een bijzondere eigenschap van series is dat niet alles in dezelfde periode gemaakt hoeft te zijn. De huidige expositie gaat met name over zijn nieuwe reeksen, de 3-D Sequenties, maar tussen de eerste werken en dit hoofdstuk zitten soms jaren waarin hij geen enkele sequentie heeft gemaakt. Zien we dit ook terug in de beelden: is de vintage collectie uit de jaren ’70, waarvan een aantal in de galerie hangt om het geheel te helpen contextualiseren, wezenlijk anders qua intentie dan de nieuwe beelden? Michel licht toe: ‘In grote lijnen gaan de vintage sequenties over het vaststellen en inventariseren van wat visuele werkelijkheid is. Een authentieke manier om heel bewust van de realiteit om ons heen te worden. De recente 3-dimensionale sequenties gaan over hoe we die werkelijkheid kunnen interpreteren. Door een werkelijkheid heen kunnen zien om daaronder een nieuwe realiteit te ervaren’

Met meer dan 50 jaar ervaring met de camera, een groot aantal boeken en talloze internationale exposities noem ik Michel Szulc Krzyzanowski één van de iconen in de fotografie. Iemand die bovendien volledig zijn eigen pad heeft gevolgd en de eerste die op deze manier met fotografische sequenties heeft gewerkt. Dit heeft hem in de jaren ’70 internationale bekendheid gebracht en vanaf dat moment nam zijn carrière een grote vlucht. De huidige expositie bij WM Gallery in Amsterdam volgt de succesvolle show vorig jaar bij Galerie Baudoin Lebon in Parijs op en zal hopelijk jong en oud visueel uitdagen in de komende weken.

(interieurfoto’s galerie: Ioana Cobzaru)