Hedendaagse vriendschap & de romantiek

Wie de paar treden bij de ingang van de Elliott Gallery afdaalt bevindt zich in één van de inmiddels bekende bogen van Amsterdam, onder de viaducten aan de Haarlemmerhouttuinen en de Prinseneilandsgracht. Na bijna 100 jaar dicht te zijn geweest zijn de bogen sinds eind jaren negentig weer geopend en in gebruik genomen als creatieve ruimtes die, naast de schoonheid van het robuuste beton en de glazen gevels, ook iets mysterieus in zich hebben. Ik was er om het werk van één van de succesvolle kunstenaars die door deze galerie wordt vertegenwoordigd beter te leren kennen, de jonge fotograaf David van Dartel.

Tijdens mijn bezoek was de solo-expositie ‘What Once Was’ in volle gang en hoewel ik een groot aantal van zijn werken al kende, werd ik bij het zien van alle beelden fysiek bij elkaar weer gegrepen door de consistentie en de eenvoud van het kleurenpalet. Ik deelde later in mijn contact met de kunstenaar dat ik een ‘krachtige kwetsbaarheid’ als rode draad door in zijn beelden herkende, iets dat zijn werk naar mijn mening kenmerkt. Het lukt Van Dartel op een subtiele wijze de connectie tussen de mens en de andere elementen uit de natuur uit te beelden, zonder dat het geheel te soft wordt. De mens is voelbaar aanwezig in zijn beelden, zonder dat zijn modellen prominent worden afgebeeld. Een partij witte rotsen, een korenveld of de eindeloze zee worden geëerd als indrukwekkend omvangrijke elementen en de mens voegt zich daar heel natuurlijk bij.

Kwetsbare, gele bloemen keren vaak terug in zijn werk en voelen als een romantisch symbool van voelbare liefde. Toen ik naar deze verwijzing vroeg gaf de kunstenaar aan: ‘Ik denk dat het voortkomt uit waar ik ben opgegroeid, namelijk tussen de maïs en de korenvelden in Overijsel. Ook zijn het de kleuren die ontzettend goed bij elkaar passen en thematisch gezien raakt het aan de culturele uitingen uit de romantiek, een stroming waar ik kenmerken uithaal voor mijn eigen werk’. Ik was blij dat mijn waarneming zo goed aansloot bij zijn intentie. Ik voel daarnaast ook een sterke link naar het impressionisme, een stroming die wordt gepositioneerd tussen de romantiek en de moderne tijd. En met het laatste halen we David van Dartel weer naar het heden, want hij is vooral een kunstenaar van onze tijd, een vertegenwoordiger van de nieuwe generatie fotografen die zich door een geheel eigen ‘touch’ weet te onderscheiden.

Ik ben geïnteresseerd om meer te horen over hoe hij bloemen en liefelijke landschappen ziet in relatie tot het mannelijke lichaam. Jonge mannen vormen vaak het onderwerp van zijn beelden, zij ademen een mannelijkheid die bijna ontdaan is van de voorspelbare sensualiteit in relatie tot seksualiteit. We voelen vooral affectie tussen hen en niet de clichés, waar we inmiddels aan gewend lijken te zijn geraakt. Van Dartel beeldt vriendschap uit, maar waar zit precies de grens met de seksualiteit, een grens die natuurlijk ook niet altijd lineair is? De kunstenaar: ‘Ik denk dat vriendschap een hele pure vorm van liefde is, omdat er aan de seksuele aantrekkingskracht voor de ander voorbij wordt gegaan en het daardoor nog dichterbij kan komen. Hierin is het belangrijk dat je mensen moet verzamelen die jou jezelf kunnen laten zijn door je als ‘de ander’ te laten en daarin te accepteren. Met betrekking tot sensualiteit is het interessant om te kijken naar hoe historisch gezien vriendschappen worden afgebeeld. Vroeger waren deze beelden altijd gecentreerd rond mannen, gekarakteriseerd door moed, heldendaden, kracht. Dit is echter nooit echt veranderd, terwijl tegenwoordig bij beelden van vriendschap het veelal over de (klassieke) vrouwelijke karaktereigenschappen gaat: emotionele intimiteit, vertrouwen, kwetsbaarheid, zachtmoedig. Dit soort eigenschappen tekenen voor mij juist de vriendschappen die ik zelf heb, zonder dat het daarbij over seksualiteit gaat, terwijl bij deze eigenschappen er nog vaak louter gerefereerd wordt aan homoseksualiteit. Hierom wilde ik graag deze serie maken, omdat ik mezelf en mijn vrienden niet herken in de populaire cultuur omtrent mannelijkheid en vriendschap’.

Ik heb zo veel meer gezien en gevoeld tijdens mijn bezoek, maar ik wil niemand die de expositie nog gaat bekijken de eigen ontdekkingsreis afnemen. Ik stelde David nog één laatste vraag, een meer technische constatering, maar het effect is zeker voelbaar. Zijn modellen kijken vaak niet rechtstreeks in de camera, ze kijken vaak zelfs van hem weg. Wat betekent dit voor de sfeer en de boodschap in zijn beelden? Van Dartel: ‘Wanneer een model niet recht de camera in kijkt kan ik mijzelf daar beter mee identificeren, het maakt het makkelijker om mezelf er in te verplaatsen en het daardoor multi-interpretabel te maken. Dit geldt al helemaal voor de foto’s waar het model bijna niet zichtbaar is, door bijvoorbeeld vanaf de rug te worden gefotografeerd; voor mij een mogelijkheid om mijn gevoel erop te projecteren en het minder over het model te laten gaan’.

Aan het begin van dit stuk zei ik al dat de bogen van Amsterdam iets mysterieus in zich hebben. Na mijn bezoek weet ik zeker dat er schatten worden bewaard!

(Interieurfoto’s galerie: Ioana Cobzaru)